درس دوازدهم بدایه الحکمه : خبر از معدوم مطلق

درس دوازدهم بدایه الحکمه : خبر از معدوم مطلق

علامه طباطبایی در این فصل، پاسخ به یک شبهه را میخواهند بدهند آن چیست، این است که وقتی ما در باره معدوم مطلق می‌خواهیم صحبت کنیم یکی از احکام معدوم مطلق این است که نمیشود از آن خبر داد و این هم مربوط به این است که در خبر دادن، یعنی قضیه خبریه، ما یک موضوع داریم یک محمول، این دو باید شیئتی داشته باشند تا اخباری صورت بگیرد. معدوم مطلق که نیستی محض از چون ثبوتی ندارد، نمیتوان از آن اخبار داد. لذا علامه میفرمایند:

«ویتبین ذلک بما تقدم انه (معدوم مطلق) بطلان محض، لا شیئیة له بوجه و انما یخبر عن شیء بشیء»

حد وسط را علامه طباطبایی عدم ثبوت و شیئیت برای معدوم میداند و می‌فرماید اخبار از چیزی مثل زید، با یک چیز ثبوت و وجود دیگر مثل قیام صورت میگیرید. نیستی محض را که نمیشود برایش وجود بار کرد، زیرا حمل نقیضین بر هم میشود. برخی اشکال کردند که این حکم که معدوم مطلق را یخبر عنه (اخبار از آن صورت نمی‌گیرد)، خودش خودش را نقض کرده است. چون در اینجا از معدوم مطلق خبر داده شده که از آن خبر داده نمیشود.

این ایراد را علامه میفرمایند با دقت در نوع عقد الوضع و عقد الحمل این مشکل براحتی مرتفع میشد

عقد الوضع نوع اخذ موضوع را بیان میکند که مفهوم موضوع مدنظر است که بشود عقد الوضع اولی یا اینکه مصادیق موضوع مدنظر باشد که عقد الوضع در این مواقع شایع است. عقد الحمل نوع حمل محمول بر موضوع را بیان میکند که یا اتحاد مفهومی است که میشود حمل اولی ذاتی ، یا اتحاد وجودی است که میشود شایع صناعی. در ضرب عقد الوضع و عقد الحمل، ۴ صورت بدست می آید که یک فرض آن محال است:

1.  عقد الوضع اولی عقد الحمل اولی : مثل الانسان انسان(یعنی مفهوم انسان ، مفهوم انسان است) عقد الوضع اولی است زیرا مفهوم ذهنی انسان مدنظر است، عقد الحمل اولی است چون اتحاد مفهومی مدنظر است.
2. عقد الوضع اولی و عقد الحمل شایع: مثل الانسان کلی (مفهوم انسان جز مصادیق کلی است) عقد الوضع اولی است زیرا مفهوم ذهنی انسان مدنظر است و مصادیق آن قصد نشده، عقد الحمل شایع است زیرا حکم به اتحاد وجودی داده شده یعنی موضوع که مفهوم وجود است، جز مصادیق کلی است.
3. عقد الوضع شایع و عقد الحمل شایع: مثل الانسان ضاحک(یعنی مصادیق انسان اتحاد وجودی با مصادیق ضاحک اتحاد دارند)
4. عقد الوضع شایع و عقد الحمل اولی: این فرض محال است چون یعنی مصادیق یک شی، هم معنا با یک مفهوم خاص هستند.

وقتی این موارد را یاد گرفتیم میتوانیم بگوییم المعدوم المطلق یخبر عنه صحیح است در صورتی که عقد الوضع اولی ، عقد الحمل شایع باشد. یعنی مفهوم معدوم مطلق چیزی است که میشود از آن خبر داد. همچنین المعدوم المطلق لایخبر عنه هم درست است و صحیح است اما با عقد الوضع شایع و عقد الحمل شایع ، یعنی مصادیق معدوم مطلق را نمیشود از آنها خبر داد. پس عدم توجه به اولی و شایع بودن عقد الوضع و عقد الحمل، باعث پیدایش این مشکلات و توهم تناقض در ذهن عده ای شده است.

علامه در پایان با همین ملاک و مناط اشکالاتی که به الجزئی جزئی و الجزئی کلی را تبیین میکند که هر دو صحیح است. مفهوم جزئی مفهوم جزئی است. یعنی عقد الوضع و عقد الحمل هر دو اولی است الجزئی کلی هم صحیح است با عقدالوضع اولی و عقد الحمل شایع.

نویسنده : سیدمحمدباقر حسینی راد

تاریخ: 1403/03/02